Skansen
W roku 1965 z inicjatywy Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Krakowie dr Hanny Pieńkowskiej powstał projekt sieci parków etnograficznych województwa krakowskiego. Przewidywał on organizację wojewódzkiego parku etnograficznego w trzech oddziałach: w Nowym Sączu, Tarnowie i na Podhalu, a także siedem skansenów regionalnych m.in. w Wygiełzowie. W tym okresie zbliżały się do końca prace konserwatorskie w ruinach zamku lipowieckiego. Zaistniały więc warunki sprzyjające utworzeniu w sąsiedztwie Lipowca muzeum na wolnym powietrzu. Budowę skansenu rozpoczęto w 1968 r. Zostały pozyskane i przeniesione na teren nowego skansenu dwa obiekty: dom miejski z Chrzanowa z 1804 r. oraz spichlerz z Kościelca z 1798 r. Po kilkunastomiesięcznym okresie badań terenowych trafiły tu kolejne obiekty, w tym okazała chałupa sołtysia z Przegini Duchownej z 1862 r., z wyjątkowo bogatym, oryginalnym wyposażeniem wnętrza. W kolejnych latach pozyskiwano dalsze obiekty architektury drewnianej: chałupy, stodoły, spichlerze, chlewik, kuźnię i olejarnię, a także zabytkowy kościół z Ryczowa z początku XVII wieku. Oficjalne otwarcie i udostępnienie do zwiedzania pierwszych obiektów nastąpiło w październiku 1973 r. Aktualna ekspozycja obejmuje 27 zabytkowych obiektów drewnianych wzbogaconych o małą architekturę (kapliczki, studnie, pasieki), które zostały rozmieszczone w sektorach małomiasteczkowym i wiejskim. Nadwiślański Park Etnograficzny prezentuje kulturę Krakowiaków Zachodnich.
Krakowiacy Zachodni to grupa etniczna zamieszkująca tereny na zachód od Krakowa po obu stronach Wisły. Oskar Kolberg podzielił tę grupę na: Krakowiaków właściwych (zamieszkujących tereny po Pieskową Skałę, Krzeszowice i Alwernię), Górniaków lub Górników (mieszkających dalej na zachód, po rzekę Przemszę) i Podgórzan, związanych z prawym brzegiem Wisły aż po Myślenice, Wadowice i Kęty. Elementami wyróżniającymi Krakowiaków Zachodnich od innych grup etnicznych były między innymi ubiór i budownictwo. W ubiorze męskim Krakowiaków Zachodnich typowa była biała, zapinana na haftki sukmana „chrzanówka” i granatowe lub prążkowane spodnie, do tego buty czarne z cholewami. Nakrycie głowy stanowiła czerwona rogatywka z pawim piórem albo wysoki czarny kapelusz. Najważniejszym elementem stroju kobiecego był gorset początkowo czarny albo granatowy, sukienny, gładki, później zdobiony haftem, koralikami lub cekinami. Charakterystyczne były również barwne spódnice i białe haftowane bądź wzorzyste barwne chusty czepcowe.
Podstawowymi cechami budownictwa wiejskiego w tym regionie były: konstrukcje zrębowe, ściany z zewnątrz myte, szpary uszczelnione mchem lub słomą oraz bielone wapnem lub w odcieniu niebieskim, dach czterospadowy kryty strzechą. We wnętrzu przeważał układ półtoratraktowy. Stodoły sytuowano w pobliżu chałupy, natomiast pomieszczenia dla zwierząt pod jednym dachem z domem mieszkalnym.
Wystawy stałe
Spichlerz plebański z Tenczynka (pow. krakowski) z 1726 roku.
Budynek z jednoprzestrzennym wnętrzem, o zrębowej konstrukcji ścian, na wysokiej kamiennej podmurówce, nakryty dwuspadowym dachem, krytym gontem.
Stodoła plebańska z Regulic (pow. chrzanowski) z końca XVIII wieku.
Zbudowana została na planie ośmioboku, konstrukcji zrębowej, na wysokiej kamiennej podmurówce, przykryta dachem wielopłaszczyznowym, krytym słomą. Jego
Chałupa półkurna z Rozkochowa (pow.chrzanowski) z 1813 r.
Przykład zagrody jednobudynkowej, łączącej pod wspólnym dachem część mieszkalną, a więc sień, izbę, komorę i stajnię dla
Chałupa biedniacka z Płazy (pow. chrzanowski) z końca XIX wieku.
Budynek o konstrukcji ścian zrębowej, bielonych wapnem, z czterospadowym dachem krytym słomą. W środku mała izba i
Chlewik dla świń z Kaszowa (pow. krakowski) z II połowy XIX wieku.
Budynek o zrębowej konstrukcji ścian z okrąglaków osadzonych na kamiennych „Peckach”. Dach kryty słomą, dwuspadowy. Wnętrze dwukomorowe.
Stodoła ośmioboczna z Kaszowa (pow. krakowski) z połowy XIX wieku
Budowla o charakterystycznej, wysokiej sylwetce dachu, przycupniętej nisko nad ziemią słomianej strzesze. Ściany o konstrukcji zrębowej, łączone
Chałupa z Przeciszowa/pow. oświęcimski/ z 1837 r.
Chałupa ufundowana przez rodzinę Kasperków o konstrukcji zrębowej, w węgłach łączony na nakładkę, osadzony na kamiennej podmurówce
Stodoła ośmioboczna z Przeciszowa (pow. oświęcimski) z II połowy XIX wieku.
Obiekt zrębowy z okrąglaków wiązanych „ na obłap”. Dach konstrukcji krokwiowo – jętkowej, kryty słomianą strzechą. Wrota
Chałupa z Podolsza (pow. wadowicki) z 1862 r.
Budynek o konstrukcji zrębowej, wiązany w węgłach na nakładkę z przyciętymi ostatkami. Zrąb osadzony na kamiennej podmurówce,
Kuźnia z Liszek (pow. krakowski) z II połowy XIX wieku.
Budynek z półokrąglaków wiązanych w węgłach „ na obłap”. Dach kryty dranicami, dwuspadowy z frontu nadwieszony z
Olejarnia z Dąbrowy Szlacheckiej (pow. krakowski) z II połowy XIX wieku.
Budynek z drugiej połowy XIX w. przebudowany w1902 r., używany do 1945 r. Konstrukcja zrębowa z półokrąglaków
Spichlerz z Giebułtowa (pow. krakowski) z połowy XIX wieku.
Budynek należał do folwarku zakonu sióstr Wizytek. Ściany o konstrukcji zrębowej z bali przyciosanych obustronnie, wiązanych na
Chałupa z Przegini Duchownej (pow. krakowski) z 1862 r.
Okazała dwutraktowa wiejska chałupa zbudowana z bali modrzewiowych o konstrukcji zrębowej, ufundowana przez Mariannę i Mikołaja Marchewków.
Spichlerz dworski z Kościelca (gmina Chrzanów) z 1798 r.
Budynek należał do zabudowań folwarcznych, w majątku Adama hrabiego Starzeńskiego. Ściany z bali o konstrukcji zrębowej osadzone
Studnia publiczna z Aleksandrowic (pow.krakowski) z II połowy XIX wieku.
Studnia zadaszona dwuspadowym dachem gontowym, cembrowana kamieniem, w części naziemnej obudowana drewnem o konstrukcji zrębowej. Ściany szczytowe
Karczma z Minogi (pow. olkuski) z II połowy XIX wieku.
Budynek o konstrukcji zrębowej z bali uszczelnionych warkoczami z drewnianych wiórów. W elewacji frontowej wydatny podcień, wsparty
Dom małomiasteczkowy, podcieniowy z Alwerni (pow. chrzanowski) z 1825 r.
Budynek charakterystyczny dla zabudowy rynkowej. Ufundowany przez Jana i Barbarę Bigajskich, zbudowany przez mistrza ciesielskiego Wincentego Kołodzieja,
Dom małomiasteczkowy z Chrzanowa z 1804 r.
Budynek o konstrukcji zrębowej, charakterystyczny dla zabudowy podmiejskiej. Wzniesiony został z fundacji Franciszka Bulińskiego przez majstra ciesielskiego