Historia:
Dwór Karwacjanów to historyczna siedziba założycieli i właścicieli Gorlic.
Karwacjanie to rodzina mieszczańska osiadła w Krakowie. Do Polski przybyli oni najprawdopodobniej z Francji lub Włoch. Byli bankierami i właścicielami browarów krakowskich. Dwór został wzniesiony w XV wieku przez Dersława
(Dziersława) Karwacjana, który był właścicielem kilku krakowskich kamienic, kopalni ołowiu i srebra w Libiążu, Trzebini
i zamku w Janowicach wraz z kluczem wsi.
W czasach Karwacjanów, dwór był siedzibą dziedziców grodu, pełnił funkcje reprezentacyjne i obronne. O funkcji obronnej świadczy lokalizacja dworu na wzgórzu jak i jego elementy zabudowy. Spis z inwentarza z 1751 roku, informował o istniejącej strzelnicy, tajnym wyjściu, więzieniu oraz baszcie z dostępem do schodów i wyjściem na dach. Za czasów Dersława dwór był wybudowany z kamienia, początkowo był parterowy z niewielką piętrową nadbudówką oraz z długą piwnicą służącą za skład wina. We właściwym budynku, na parterze były czworoboczne strzelnice, nad całością zaś od południa i zachodu górowała wieża otoczona fosą. Dwór był siedzibą Karwacjanów do końca XVI wieku.
W XVII wieku, dwór został zamieniony w lamus, służył jako ówczesny skład zbroi, uprzęży, powozów. Przez pewien czas w dworze funkcjonował spichlerz zbożowy, a także kaplica.
Dwór Karwacjanów uległ znacznemu zniszczeniu podczas I wojny światowej. W 1915 roku, podczas ostrzału artyleryjskiego, dwór został trafiony bombą lotniczą. Całkowitemu uszkodzeniu uległ dach, a także wszystkie wnętrza. Dwór stał w bardzo fatalnym stanie, jego ocalałe ruiny służyły jedynie jako idealny budulec kamienny dla powstających domostw.
W latach 30 XX wieku, Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Powiatu Gorlickiego i Upiększania Miasta wykupiło dwór
w formie ruiny z rąk prywatnego właściciela. Towarzystwo wraz ze Społecznym Komitetem Rewaloryzacji Dworu Karwacjanów podjęli działania dążące do odbudowy dworu i rozpoczęcia w nim właściwej działalności kulturalnej. Wedle planów we Dworze Karwacjanów, po gruntownym remoncie, miało powstać muzeum Bitwy Gorlickiej. W latach 1982 – 1992, przystąpiono do odbudowy i odrestaurowania dworu. Rekonstrukcji dokonano na podstawie archiwalnych zdjęć i materiałów sprzed I wojny światowej. Autorem projektu dworu był gorlicki architekt mgr inż. Krzysztof Filar. Projekt wnętrz, wystrój zewnętrzny, a także małą architekturę krajobrazu wykonał artysta plastyk Zdzisław Tohl. W 1992 roku dwór oddano do użytku. Obecnie, w 2020 roku dwór jest siedzibą Galerii Sztuki „ Dwór Karwacjanów” będącej oddziałem Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów.
Opis:
Dwór Karwacjanów znajduje się w Gorlicach, przy ulicy Karwacjanów. Dwór jest siedzibą Galerii Sztuki „Dwór Karwacjanów” będącej oddziałem Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów w Gorlicach.
Historycznie jest to dawna siedziba założycieli Gorlic – rodu Karwacjanów. Dwór powstały w XV wieku, został odbudowany na przełomie lat 80 i 90 XX wieku.
Obecnie, dwór to budynek w stylu renesansowym, piętrowy, nakryty łamanym dachem. W konstrukcji dworu, zachowała się najstarsza część przyziemna, będąca pozostałością dworu obronnego z czasów Dersława Karwacjana. Dwór posiada powierzchnie wynoszącą około 1000m2. W podziemiach, znajdują się kamienne piwnice w których mieści się kawiarenka. Na wyższych kondygnacjach, na piętrze znajduje się część hotelowa oraz muzealna. W części muzealnej znajdują się dwie sale wystawowe: sala wystawowa im. ks. Bronisława Świeykowskiego oraz mniejsza kameralna im. prof. Włodzimierza Kunza. W dworze znajdują się także pomieszczenia biurowe, magazyny, pracownia konserwatorska muzeum.
Rejestr zabytków: Gorlice gm. Gorlice – dwór Karwacjanów, A-538/73
Autor zdjęcia: Barbara Zasowska
Bibliografia:
Chrzanowski T., Kornecki M., Sztuka Ziemi Krakowskiej, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1982.
Dvořák M., Dwory, zamki, pałace, Kraków: Wydawnictwo Kluszczyński, 2005.
Jaroszewski T., Dwory i dworki w Polsce, Warszawa: Wydawnictwo: Sport i Turystyka MUZA S.A., 1997.
Libicki P., Dwory i pałace wiejskie w Małopolsce i na Podkarpaciu. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS, 2012.
Marcinek R., Dwory, zamki, pałace, Kraków 2002.
Zabytki na trasach turystycznych województwa krakowskiego, red.: Janusz Smólski, Kraków: Wydawnictwo Krajowa Agencja Wydawnicza RSW „Prasa – Książka – Ruch”, 1975.