Historia:
Rdzawa koło Bochni założona została w XIII wieku. Najprawdopodobniej na pocz. XVII wieku miejscowość została zakupiona przez Stradomskich z Kępanowa, aby wyposażyć swoją córkę Elżbietę, wydaną za mąż za Stanisława Baranowskiego herbu Rawicz. Między 1602 r. a 1624 r. Stanisław i Elżbieta Baranowscy wznieśli rdzawski dwór, który w tamtym okresie przypominał dawne siedziby szlacheckie z XVI w. W 1681 r. budynek użytkowany był przez kanoników regularnych z pobliskiej Trzciany (klasztor ten był filią krakowskiego, istniejącego przy kościele św. Marka). Baranowscy udostępnili duchownym swoją posiadłość po zniszczeniu domu klasztornego i kościoła w czasie XVII–wiecznych wojen. Kanonicy mieszkali we dworze rdzawskim przez ok. 50 lat, a śladem ich obecności są powstałe wówczas polichromie, nawiązujące do historii, tradycji i charakteru zakonu. W 1703 r. dwór powrócił w ręce świeckie – rodziny Baranowskich; natomiast jego ostatnimi właścicielami byli Wesołowscy. W 1945 r. po reformie rolnej przeszedł na własność państwa; umieszczono w nim szkołę, potem inne instytucje, a w 1969 r. w stanie daleko posuniętej destrukcji został przekazany do wszechstronnej konserwacji i przeniesienia do Sądeckiego Parku Etnograficznego.
Opis:
Forma architektoniczna dworu kształtowała się przez cztery wieki, przyjmując różne style. Sposób postawienia w Sądeckim Parku Etnograficznym nawiązuje do stanu z drugiej połowy XIX w. Dwór zbudowany jest na rzucie prostokąta, parterowy, o ścianach z drewna modrzewiowego, z zewnątrz tynkowanych i bielonych. Bryłę budynku wieńczy dach łamany polski, kryty gontem. Wyposażenie dworu nawiązuje do jego historii. Sale z polichromią zachowały charakter XVII–wiecznego wnętrza zakonnego, natomiast pozostałe pomieszczenia zostały urządzone jako wiejskie mieszkanie szlacheckie z przełomu XIX i XX w. Polichromie w dwóch pomieszczeniach pochodzą z czasu, gdy dwór użytkowany był przez męski zakon kanoników regularnych. Malowidła w sali głównej namalowano prawdopodobnie w latach 1654–55 do 1657. Są to przedstawienia świętych adorujących krzyż, umieszczone w niszach i medalionach. Polichromie w drugiej sali (z lat 1693–1703) mają charakter ornamentacyjny i alegoryczny, z iluzjonistyczną architekturą, w ramach której znajdują się sceny, wzorowane na ilustracjach do zbioru poezji religijnych „Pia desideria” (Pobożne życzenia) Hermana Hugo z XVII wieku. Świecka część dworu to po prawej stronie gabinet pana domu i pokój pani, po lewej kuchnia dworska o charakterze kredensowym oraz jadalnia. Budynek otoczony jest parkiem dworskim o specyficznej roślinności, a z tyłu na osi dworu stoi altankowa studnia ogrodowa z końca XIX wieku.
Bibliografia:
Marcinowska M., „Dwór pełen barw. Architektura i dekoracja malarska dworu z Rdzawy w Sądeckim Parku Etnograficznym”, Nowy Sącz 1997.
Kroh M., „Sądecki Park Etnograficzny – przewodnik”, Nowy Sącz 2015.
Fotografia dwór: Piotr Droździk