Historia
Paszkówka to wieś znana już od czasów średniowiecznych, położona w gminie Brzeźnica w powiecie wadowickim, w województwie małopolskim.
Wieś w 2 połowie XIII wieku, należała do możnego rodu rycerskiego Radwanitów. Od wieku XVI, przez kolejne trzy stulecia była własnością zacnego rodu Paszkowskich herbu Zadora. W późniejszych wiekach, Paszkówka przechodziła w ręce: Żydowskich, Pruszczyńskich, Rottermundów. Od II połowy XIX wieku dobra paszkowskie należały do Leonarda Wężyka pochodzącego ze starej rodziny szlacheckiej, używającego herbu Wąż. Majątek pozostał własnością rodziny Wężyków aż do końca II wojny światowej.
Leonard Wężyk i jego żona Ludwika z Żeleńskich w latach 1865 – 1870, rozpoczęli budowę okazałego i obszernego pałacu, kosztem ponad 100 tysięcy złotych reńskich. Wybudowany pałac został zaprojektowany przez jednego ze znanych architektów krakowskich Feliksa Księżarskiego, który był autorem m.in budynku Collegium Novum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Architektura obiektu nawiązywała do stylu neogotyckiego z elementami tzw. neogotyku angielskiego.
Pałac i jego konstrukcja nie uległy zniszczeniom podczas II wojny światowej. Po 1945 roku, w ramach reformy rolnej, majątek został odebrany prawowitym właścicielom, rozparcelowany i przekazany na własność Skarbu Państwa. Od tego czasu pałac w Paszkówce funkcjonował jako siedziba różnych instytucji. Początkowo, znajdowała się w nim siedziba kółka rolniczego, potem szkoła, ośrodek zdrowia, punkt weterynaryjny. Na najniższej kondygnacji pałacu, przez pewien czas funkcjonowała pieczarkarnia, której działalność wpłynęła nadwyrężającą na konstrukcję budynku. W latach 70 XX wieku, w pałacu uruchomiono dom wypoczynkowy „ Kasztelanka” krakowskiego Biura Podróży „ Turysta”. Wówczas obiekt przeszedł remont, dobudowano piętro oraz przebudowano poddasze na cele mieszkalne.
Z biegiem lat obiekt ulegał coraz większym zniszczeniom i dewastacji, „przechodząc” na własność gminy Brzeźnica. W roku 1997 zespół pałacowy: pałac, spichlerz, park został zakupiony przez prywatnego właściciela. Dokonał on gruntownego remontu obiektów, przeznaczając je na hotel i centrum konferencyjne o wysokim standardzie usług.
Opis
Pałac w Paszkówce został zbudowany w latach 1865- 1870, wedle projektu architekta Feliksa Księżarskiego w neogotyckim, angielskim stylu. Pałac jest obiektem murowanym z cegły, potynkowanym, trójkondygnacyjnym, złożonym z wysokiego przyziemia, parteru i mieszkalnego poddasza, nakrytymi dachami wielopołaciowymi.
Zbudowany został na planie wydłużonego wieloboku z pięcioma ryzalitami i z ośmioboczną wieżą mieszcząca klatkę schodową, przylegająca do głównej elewacji od strony wschodniej.
Z zewnątrz pałac ozdabiają wieżyczki, gzymsy i fryzy. Funkcje dekoracyjne pełnią również motywy głów przedstawiające postacie mityczne i mitologiczne umieszczone pod oknami pierwszego piętra pałacu.
Fasada budynku z ryzalitami i wieżą jest niesymetryczna. W ryzalicie środkowym bogato zdobionym sztukaterią umieszczone jest wejście główne. Nad głównym wejściem znajduje się rzeźbiona tarcza z herbami właścicieli: wężem rodu Wężyków i ciołkiem rodziny Żeleńskich.
Wejście pałacowe do reprezentacyjnego holu głównego prowadzi przez duże, dwuskrzydłowe drzwi zdobione lwimi głowami. W holu głównym, zachowało się autentyczne sklepienie krzyżowo – żebrowe wsparte na kamiennych filarach. W czasach przed II wojną światową, z holu wchodziło się do kuchni, spiżarni i pokoi służby. Obecnie wejście prowadzi do ośmiobocznej sali o sklepieniu wspartym na pojedynczym filarze umieszczonym pośrodku. W holu znajdują się szerokie, zdobione schody wiodące na piętro pałacu. Dawniej schodami tymi, udawano się do: pokoi właścicieli, biura handlowego, biblioteki, salonu i jadalni. Aktualnie, znajduje się tutaj reprezentacyjny, neorenesansowy, ośmioboczny salon z zachowaną oryginalną dekoracją stropu i ścian, noszący nazwę Sala Lustrzana.
Pałac położony jest w parku o cechach stylu angielskiego, w którym rosną wiekowe lipy, dęby i graby. W głębi parku znajduje się zachowana piwniczka do przechowywania wina.
Obecnie ( stan na lipiec 2020) w pałacu w Paszkówce mieści się luksusowy hotel i centrum konferencyjne.
Rejestr zabytków:
Paszkówka gm. Brzeźnica – zespół pałacowo – parkowy, A-722/96 z 06.02.1996 [A-968/M]
Bibliografia:
Paszkiewicz – Faryna H., Milanowska M., Pasieczny R., Atlas zabytków architektury w Polsce, Warszawa: Wydawnictwo PWN, 2001.Stępińska K., Pałace i zamki w Polsce. Dawniej i dziś, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1977.
Kornecki M., Fischinger A., Lepiarczyk J., Chrzanowski T., Zabytki architektury i budownictwa w Polsce, z. 7: Województwo Krakowskie, Warszawa: Ministerstwo Kultury i Sztuki, Zarząd Muzeów i Ochrony Zabytków, Ośrodek Dokumentacji Zabytków, PWN, 1971.