„ […] żaden z narodów nie stworzył w tej dziedzinie nic piękniejszego, co by rozmaitością i urodą formy harmonizowało lepiej z otaczającą przyrodą. Te wznoszone przy drogach, w polach i na bezludziu arcydzieła sztuki ludowej sprzęgły się z charakterem wsi polskiej nierozdzielnie”.
Tadeusz Seweryn
Gmina Alwernia położona jest w północno-zachodniej części województwa małopolskiego nad rzeką Wisłą oraz w południowo-wschodniej części powiatu chrzanowskiego. Jest gminą miejsko-wiejską, do której należy miasto Alwernia otoczone przez 10 sołectw: Brodła, Grojec, Kwaczała, Mirów, Nieporaz, Okleśna, Podłęże, Poręba Żegoty, Regulice oraz Źródła.
Przydrożne krzyże, figury świętych i kapliczki wpisujące się malowniczo w otaczający przyrodniczy krajobraz gminy Alwernia są niejednokrotnie najstarszymi zabytkami danej miejscowości. Wznoszono je w miejscach istotnych dla lokalnej społeczności – na rozstajach dróg, przy źródłach, na miedzach, w lesie. Wyznaczały granicę między światem znanym, oswojonym, a światem nieznanym, pełnym pozaziemskich istot. Przy okazji takie kapliczki spełniały funkcję praktyczną, były drogowskazami dla podróżnych. Jako obiekty symboliczne mają swój moment i miejsce trwania, czynności, do których prowokują a materiał, z którego zostały wykonane, podlega niespołecznym procesom zmian, zaznaczając w swej przekształconej formie upływ czasu i lokując się dalej lub bliżej w przeszłości.
Rytm zgromadzeń i odnawiania dekoracji wokół kapliczek i krzyży w cyklu rocznym wyznaczał najpierw 25 kwietnia dzień św. Marka, na dobre urodzaje, następnie maryjne nabożeństwa majowe, czerwcowe do Serca Jezusa (z procesją
w Boże Ciało) i w październiku różaniec. Kapliczki i krzyże przystrajane były także przy okazji pielgrzymek i świąt. Kwiaty i wieńce polne, rośliny plastikowe, girlandy z kwiatów bibułkowych, słój z wodą, wstążki, serwetki stanowią o ich nostalgicznej estetyce.
Na tych niezwykłych przykładach małej architektury umieszczano datę wykonania, inskrypcje, czasem nazwisko fundatora. Wewnątrz najczęściej znajdowały się polichromowane drewniane rzeźby czy obrazy z wizerunkami świętych. Niezwykle istotny był wybór postaci świętego umieszczanego w kapliczce. I tak św. Jan Nepomucen chronił przed powodzią, św. Florian ochraniał przed ogniem, św. Rita chroniła od zarazy, św. Józef z Dzieciątkiem był patronem rodzin, a święty Antoni był patronem osób i rzeczy zaginionych.
Wystawa „KAPLICZKI, KRZYŻE I FIGURY GMINY ALWERNIA” jest kontynuacją cyklu wystaw prezentujących niniejszy wycinek materialnego dziedzictwa ziemi chrzanowskiej. W roku 2017 prezentowane były na fotografiach kapliczki Gminy Babice na wystawie pn.: KAPLICE I KAPLICZKI – NIEMI ŚWIADKOWIE WIEJSKICH DRÓG. Wystawa nie przedstawia pełnej dokumentacji fotograficznej kapliczek, krzyży i figur gminy Alwernia, ale jej wycinek zachęcając do refleksji i własnych poszukiwań w terenie. Autorem fotografii jest Robert Rejdych.
Agnieszka Oczkowska.
Wystawa czasowa: KAPLICZKI, KRZYŻE I FIGURY GMINY ALWERNIA
Czas ekspozycji: VII.2020 – XI.2020 roku
Miejsce ekspozycji: SPICHLERZ Z KOŚCIELCA , na terenie Muzeum Nadwiślański Park Etnograficzny w Wygiełzowie i Zamek Lipowiec
Kurator wystawy: Agnieszka Oczkowska
Autor Fotografii: Robert Rejdych
Pomoc techniczna: Mirosław Grzywnowicz