Z notatnika muzealnika – Zwyczaje i Obrzędy Wielkanocne

Wielki Czwartek
W kulturze tradycyjnej obecność palmy wielkanocnej nie kończy się w Niedzielę Palmową. Palma, wraz ze swoją symboliką obecna była w chłopskim gospodarstwie znacznie dłużej! W Wielki Czwartek z poświęconych palm ludzie robili krzyżyki, które w Wielki Piątek przed wschodem słońca zatykali na kalenicach domów wierząc, że taki dom chroniony jest od pożaru. Niekiedy pod strzechę wkładano całe palmy co miało przynosić taki sam skutek. Krzyżyki wykonane z palm spotkać można było również wokół pól – wbite w ziemię miały zapewnić dobre plony.


Pisanki
Każdy region Polski wypracował własne techniki i wzory zdobienia pisanek wielkanocnych. W tradycji wielu krajów jajka są w różny sposób ozdabiane, jednak to pisanki polskie i huculskie uważa się za najładniejsze. W zależności od ozdób, które znajdują się na jajku, pisankom nadano odpowiednie nazwy. Najprostsze pisanki barwione na jeden kolor, bez żadnych wzorów nazywa się malowankami, kraszankami lub byczkami. Barwy pisanek miały swą symbolikę. Niebieski i fioletowy symbolizował koniec postu. Żółty, zielony i różowy radość ze zmartwychwstania a czerwony krew Chrystusa przelaną na krzyżu. Dawniej zdobienie pisanek było wyłącznie domeną kobiet i dziewcząt, mężczyźni nie powinni przebywać w tym samym czasie w izbie gdzie trwała praca. W przeciwnym razie jak wierzono pisanki mogły się nie udać.

Wielka Sobota
W Wielką Sobotę przypada tradycyjny zwyczaj święcenia pokarmów. Święcenia odbywały się przed kościołem, przed dworem, czy chałupą zamożnego gospodarza.
Do poświecenia przynoszono pokarm w koszach, nieckach przystrojonych gałązkami bukszpanu lub mirtu, wyłożonych białymi serwetami znajdowały się: bochen chleba, gotowane jaja, szynka, wianek kiełbasy, pieprz i ocet, ser, masło, chrzan, sól. Nierzadko na samej górze święconki, kładziono baranka z cukru lub gipsu.
Każdy pokarm, poświęcony w tym dniu, posiadał swoją głębszą symbolikę.
Bochenek chleba – to chleb, który Chrystus rozdał apostołom w czasie ostatniej wieczerzy. Chleb traktowany był też jako podstawowy i najważniejszy pokarm człowieka. Jego poświęcenie miało sprawić, że w domu zapanuje dobrobyt i
pomyślność.
Jaja – jako symbol nowego życia, odrodzenia, nadziei i płodności.
Szynka – miała symbolizować Ukrzyżowanego Chrystusa. Kojarzona bywała też z dostatkiem i dobrobytem, które poświęcone miało zostać z domownikami przez cały rok .
Kiełbasa – to powrozy którymi był skrępowany Chrystus.
Pieprz i ocet – napoje jakimi raczono Jezusa przed śmiercią.
Ser – traktowany jako pokarm, który symbolizuje współpracę sił natury, zwierząt i człowieka. Poświęcony miał zapewnić rozwój i dobrobyt zwierząt hodowlanych i gospodarstwa.
Chrzan – święcony jako symbol siły fizycznej i dobrego zdrowia, wzmacniający symboliczne właściwości pozostałych pokarmów.
Sól – chroniąca pokarmy przed zepsuciem, symbol trwałości i nieśmiertelności. Baranek – jako chrześcijański symbolem Zmartwychwstałego Chrystusa.

Śmigus-Dyngus
Z Poniedziałkiem Wielkanocnym – drugim dniem Świąt Zmartwychwstania Pańskiego – wiąże się tradycja Śmigusa-Dyngusa, czyli polewania się wodą. W kulturze ludowej wierzono, że wzajemne polewanie się wiadrami wody, a nawet wrzucenie do strumyka czy stawu symbolizuje dobre zdrowie, powodzenie i urodzaj. Najczęściej oblewano wszystkie panny na wydaniu, co stanowiło dla dziewczyny pewnego rodzaju wyróżnienie – oznaczało, że podoba się chłopcom. Jeśli natomiast w ten dzień pozostała sucha, nie wróżyło jej to powodzenia i szybkiego zamążpójścia. Śmigus i Dyngus jednak przez długi czas były odrębnymi zwyczajami. Śmigus głównie polegał na symbolicznym biciu witkami wierzby lub palmami po nogach i oblewaniu się zimną wodą, co symbolizowało wiosenne oczyszczenie z brudi chorób, a w późniejszym czasie, także i z grzechu.
Źródło grafiki: pinterest


Ustawienia