„Gdzie święta Agata, bezpieczna tam chata”
W kościele katolickim, 5 lutego przypada dzień świętej Agaty. W tym dniu święcono sól i chleb, które za pośrednictwem świętej chronić miały dom od nieszczęść, klęsk żywiołowych, a przede wszystkim od ognia.
Poświęcona sól miała wiele zastosowań m.in.: leczyła dolegliwości bólowe gardła, a spożyta razem z poświęconym chlebem zapobiegała zgadze w ciągu całego roku. Poświęconą sól często stosowano w czasie pożaru. Wierzono bowiem, że sypana na ogień sprawia, iż płomienie unoszą się w górę, a nie rozprzestrzeniają się na sąsiednie domostwa. Natomiast wrzucenie soli do studni, zapewnić miało oczyszczenie wody. Sól świętej Agaty używano też przy kopaniu nowej studni i czyszczeniu starej.
Kawałki chleba poświęcone w tym dniu, rozmieszczano po zagrodach i chałupach, aby móc zapewnić sobie zabezpieczenie przed pożarem oraz pomyślność. Poświęconym chlebem i solą karmiono zwierzęta, by chronić je od zarazy.
Sam wizerunek świętej Agaty posiadał moc odwracania i unikania pożaru. Częstym zwyczajem na wsi było, więc obchodzenie domostw z obrazem świętej podczas burzy. Miało to chronić przed uderzeniem pioruna.
Agata była córką arystokratycznej rodziny, urodziła się w III wieku, w portowym mieście Katana na Sycylii. Po przyjęciu chrztu, postanowiła żyć w dziewictwie, dając świadectwo swojej wiary. Miała oznaczać się niezwykłą urodą, o jej rękę miał się ubiegać sam namiestnik rzymski Sycylii. Agata odrzuciła jego propozycję, więc ” za karę” została oddana do domu rozpusty. Poddawano ją tam przeróżnym pokusom, karom i cierpieniom, tylko po to aby zmieniła swój sposób patrzenia na świat. Jednakże Agata z “Bożą pomocą ustrzegła swojej niewinności”. Zadecydowano zatem poddać ją jeszcze gorszym torturom; rozszarpano młodej dziewczynie piersi kleszczami. Ostatecznie postanowiono spalić żywcem męczennicę, rzucając ją na rozpalone węgle. Agata zmarła w dniu 5 lutego. W rok po jej śmierci wybuchł wulkan Etna, zagrażając miastu Katanii. Mieszkańcy miasta mieli prosić w modlitwie o pomoc świętą Agatę, dzięki czemu miasto Katana zostało uratowane. Od tej chwili święta była uznawana za orędowniczkę chroniącą przed klęską ognia, piorunów, powodzi i zarazy.
W ikonografii, święta Agata przedstawiana jest zazwyczaj w długiej sukni, z kleszczami którymi ja szarpano. Atrybutami świętej są: chleb, dom w płomieniach, palma męczeńska, obcięte piersi na misce, pochodnia.
Opracownanie: Izabela Jarczyk