Historia
Pierwsze wzmianki o Dołędze pochodzą z XVII w. Do 1782 r. wieś należała do posiadłości biskupstwa krakowskiego i była jedną z miejscowości tzw. klucza radłowskiego. Pierwszy dwór w Dołędze postawiono ok. 1820 r., kiedy wieś kupili na licytacji przejętych przez rząd austriackich dóbr duchownych prywatni właściciele. Obecny wybudował w 1845 r. Teofil Pikuziński. W 1863 r. we dworze mieścił się punkt zborny powstańców i lazaret dla rannych przekradających się zza granicznego kordonu. Mieli tu gościć u Aleksandra Gunthera, generał Marian Langiewicz i generał Zygmunt Hauke-Bosak. Na przełomie XIX i XX w. u właścicieli dworu bywali m.in. Stanisław Wyspiański, Adam Asnyk i Włodzimierz Tetmajer. Majątek nie został rozparcelowany po II wojnie światowej i aż do lat 70. XX w. był własnością Jadwigi z Wolskich Tumidajskiej, która odziedziczyła go po przodkach. W 1973 r. ostatnia jego właścicielka przekazała obiekt Państwu, z przeznaczeniem na muzeum. W latach 1975-1981 przeprowadzono gruntowny remont obiektu, a w jego wnętrzach zorganizowano muzeum – filię Muzeum Okręgowego w Tarnowie.
Opis
Dwór położony jest w płaskim krajobrazie, w widłach Wisły i Dunajca, otoczony drzewami – pozostałościami parku dworskiego. Parterowy, założony jest na planie prostokąta z dwoma skrzydłami od wsch. i drewnianym gankiem od zach. Główny trakt z gankiem, mieszczący jadalnię, salon i gabinet, pełnił rolę reprezentacyjną. Skrzydła były prywatną przestrzenią gospodarzy: we wschodnim skrzydle znajdowały się sypialnie, a w zachodnim – kuchnia i spiżarnia. Nakryty jest dwuspadowym dachem krytym gontem. Dwór drewniany, wybudowano w konstrukcji zrębowej z drewna modrzewiowego, pierwotnie był szalowany. Elewacje tynkowane na biało. Elewacja frontowa pięcioosiowa z gankiem na osi, wspartym na dwóch kolumnach. Okna w ozdobnych drewnianych opaskach, sześcio-kwaterowe. Przed dworem znajduje się kolisty gazon. We wnętrzach zachowało się kilka starych pieców kaflowych i kamykowych z połowy XIX w. Dworek jest typowym przykładem polskiej wiejskiej rezydencji szlacheckiej z XIX w.
Oprac. Olga Dyba, 07.07.2014 r.
Bibliografia:
Dyba O., Gaczoł A., Dwory. Kraków 2004.
Leo A., Dwór w Dołędze. Tarnów 1982.
Leo A., Dołęga. Nadwiślańskie Soplicowo, Tarnów 1984.
Bartosz A., Portrety Stanisława Wyspiańskiego w dworku w Dołędze, „Rocznik Tarnowski” 1990.
Konieczny W., Dwór w Dołędze. Informator z krótkim przewodnikiem po ziemi szczurowskiej, Tarnów 1995.
Konieczny W., Dwór w Dołędze, „Rocznik Tarnowski” 2001-2002.
Śledzikowski T., Polska zabytki drewniane. Kraków 2004.
Sanocka B., Dwór w Dołędze. Informator Małopolskich dni Dziedzictwa Kulturowego, 2008.
Krasnowolski B., Leksykon zabytków architektury Małopolski. Warszawa 2013.