Historia:
Igołomia to wieś położona w gminie Igołomia – Wawrzeńczyce, w powiecie krakowskim, na lewym brzegu Wisły. Nazwa wsi, najprawdopodobniej wywodzi się z połączenia słów „ igła” i „łomić”. Mianowicie, tutaj miano wytwarzać „igła” czyli jarzmo, a następnie je łamać czyli „ łomić” ( „igło”- jarzmo, „łomić”- łamać). Pierwsze wzmianki źródłowe o wsi pochodzą z XIII wieku. Na przestrzeni dziejów, Igołomia wielokrotnie zmieniała właścicieli, m.in.: była własnością klasztoru tynieckiego, siedzibą rodu rycerskiego Boturzyńskich herbu Łzawa, a od roku 1778 należała do Akademii Krakowskiej.
Na przełomie XVIII i XIX wieku, właścicielami majątku ziemskiego Igołomii została rodzina Wodzickich. Franciszek Wodzicki, a szczególnie jego małżonka Zofia, byli fundatorami i inicjatorami budowy pałacu wraz z zespołem parkowym. Pałac mający pełnić rolę wiejskiej rezydencji, został zaprojektowany przez jednego z najwybitniejszych twórców architektury klasycystycznej w Polsce – Piotra Christiana Aignera. Po śmierci Zofii w roku 1815, właścicielką dóbr i dworu została Łucja z Wodzickich Przerembska, a następnie wnuczka Józefa ( Józefina) z Przerembskich –Skorupkowa. Za czasów rodziny Skorupków, pałac i dobra igołomskie zaliczane były do jednych z najlepiej prosperujących na ziemi miechowskiej. Przez kolejne lata, Igołomia jeszcze dwukrotnie zmieniała właścicieli, by od około 1913 roku stać się własnością rodziny Morsztynów ( Morstinów) aż do roku 1945.
Po zakończeniu II wojny światowej, zespół pałacowo – parkowy został przejęty przez władze państwowe i rozparcelowany. W latach 60 XX wieku, pałac w Igołomii przeszedł gruntowny remont i renowację. Od tego okresu, pałac jest siedzibą użytkową Instytutu Archeologii i Etnologii PAN w Krakowie.
Opis:
Pałac Wodzickich w Igołomi został wykonany w stylu klasycystycznym wedle projektu Piotra Christiana Aignera.
Wzniesiony jest na planie prostokąta, posiada prostą i symetryczną konstrukcję.
Pałac jest budynkiem murowanym, piętrowym od strony zjazdu. Natomiast od strony południowej, obiekt osadzony jest na wysokich suterenach ze względu na znaczny spadek terenu. Pałac od frontu, ozdobiony jest portykiem wspartym na czterech smukłych kolumnach wykonanych w stylu jońskim. Od strony ogrodu, pałac posiada trójboczny ryzalit, wewnątrz którego umieszczony jest okrągły salon. Nad wejściem głównym i sąsiadującymi z nimi oknami, umieszczony jest fryz z motywem fali.
Wewnątrz pałacu, na parterze położone są apartamenty o charakterze reprezentacyjnym. Rozkład pomieszczeń jest typowy dla rezydencji wiejskich, powstałych w stylu klasycystycznym, na przełomie XVIII i XIX wieku. Główne wejście prowadzi przez portyk, do przestronnego holu o ściętych wewnętrznych narożach. Za nim, znajduje się okazały, ciągnący się przez dwie kondygnacje salon z balkonem. Salon w kształcie koła, nakryty jest spłaszczoną kopułą ozdobioną rozetami i kasetonami. Ściany wewnętrzne salonu, udekorowane są w 2/3 wysokości fryzem z gryfami
w układzie antytetycznym. W jednej ze ścian salonu umieszczony jest marmurowy kominek zwieńczony napoleońskim orłem, z reliefem przedstawiającym scenę składania ofiar Eskulapowi.
Po obu stronach okrągłego salonu, znajdują się po dwa trakty pokoi. Zdobione są one sztukaterią o motywach roślinnych oraz fryzem z motywem sfinksów. W większości sufity tych wewnętrznych pomieszczeń udekorowane są rozetami składającymi się z liści akantu. Autorem sztukaterii wewnętrznej pałacu jest Fryderyk Baumann.
W pobliżu pałacu, dokładnie przy alei dojazdowej, znajduje się budynek kuźni pochodzący z początku XIX wieku. Budynek ten jest murowany, wykonany w stylu klasycystycznym, posiada oryginalne wewnętrzne wyposażenie.
Pałac ulokowany jest w parku, o kompozycji wykonanej w stylu angielskim, o powierzchni ok. 8 hektarów. W parku tym, znajduje się wiele unikatowych i wiekowych okazów drzew: dęby, lipy, buki i kasztanowce.
Rejestr zabytków:
Igołomia gm. Igołomia – Wawrzeńczyce – zespół pałacowy: pałac, kuźnia, park z aleją dojazdową, A-501 z 07.03.1985
[A-498/M]
Autor fotografii: PAŁAC W IGOŁOMI, fot. M. Klag (MIK, 2000)
Bibliografia:
Chrzanowski T., Kornecki M., Sztuka Ziemi Krakowskiej, Kraków 1982.
Prokop K.R., Igołomia w przeszłości odległej i bliskiej (na drodze ku monografii historycznej), “Małopolska”, t. XI (2009),
s. 51-90.
Matacz- Bajor D., Powiat krakowski, Bydgoszcz: Wydawnictwo: „ALWAR”, 2006.
Stępińska K., Pałace i zamki w Polsce. Dawniej i dziś, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1977.
Wiśniewski J., Dekanat miechowski, Kielce: Wydawnictwo JEDNOŚĆ, 2000.