Muzeum – Nadwiślański Park Etnograficzny w Wygiełzowie i Zamek Lipowiec serdecznie zaprasza na wystawę:
„Rok gospodarza w miniaturach średniowiecznych”, w dniach od 14 września do 30 listopada 2020 roku.
Na wystawie zaprezentowane są kopie miniatur z manuskryptów wykonane z zachowaniem technik i technologii właściwych dla średniowiecza. Kopie miniatur średniowiecznych zostały namalowane przez utalentowanych pasjonatów i miłośników manuskryptów, pochodzących z różnych regionów Polski.
„Pomiędzy zabytkami pozostałymi po Średniowieczu najliczniejszą grupę stanowią manuskrypty – księgi ręcznie pisane. Jednocześnie są to dzieła najmniej znane i dostępne z racji swojej budowy i materiałów, z których zostały wykonane, wrażliwych na oddziaływanie czynników zewnętrznych takich jak temperatura, światło, wilgotność, kurz, drobnoustroje aż w końcu rozmaite stworzenia, mogące wykorzystywać je jako źródło pożywienia.
Materiałami budującymi manuskrypt są:
Pergamin – dobrze wyprawione, bielone skóry zwierząt hodowlanych: koźlęcych, owczych, baranich, cielęcych – nigdy oślich. Pisano na nich przeważnie jednostronnie, ale zdarzały się też grubiej wyprawiane skóry cielęce umożliwiające pisanie dwustronne.
Deski – obciągnięte skórą nierzadko modelowaną, malowaną i pozłacaną, stanowiły bezpieczną oprawę manuskryptu. Stąd do naszych czasów pozostało powiedzenie o „przeczytaniu książki od deski do deski”.
Metalowe okucia – zdobiące powierzchnię oprawy i zamykające księgi klamrami.
Inne materiały do montażu całości.
Z racji swojej nieprzemijającej wartości, manuskrypty przechowywane są w wielkich, znaczących bibliotekach, gdzie zostały zebrane dzięki tworzeniu kolekcji, darowiznom czy w trakcie ratowania spuścizny przeszłości w trudnych czasach wojennych. Znajdują się także w bibliotekach klasztornych i innych miejscach, gdzie przetrwały od czasu swojego powstania oraz w kolekcjach prywatnych. Wszędzie starano się stworzyć jak najlepsze w danym momencie historycznym warunki do przetrwania. Obecnie przy coraz nowocześniejszych urządzeniach i środkach czyni się to coraz bardziej skutecznie. Dzięki manuskryptom poznajemy myśl religijną, filozoficzną czy wiedzę o świecie ludzi Średniowiecza, ale nie tylko. Skryptoria czyli miejsca powstawania ksiąg zostały stworzone dla przepisywania dzieł starożytnych filozofów, utrwalania i przechowania wiedzy poprzedników tak jak się to działo od czasu wynalezienia pisma, od kilku tysiącleci. Dla nas, współczesnych skrybów ważna jest wiedza o technologii i technikach powstawania zarówno tekstów pisanych, w tym kroju pisma w rozmaitych czasach i miejscach zmiennego, jak i o zdobieniu, czyli tworzeniu inicjałów (ozdobnych literach na początku tekstu) oraz malowaniu miniatur. Na rozmaitych warsztatach dzięki prowadzącym, którzy zdobyli wykształcenie w kierunkach umożliwiających poznanie tych zagadnień, uczymy się o krojach pisma, ćwiczymy rękę w pisaniu, poznajemy techniki zdobienia, malujemy. Bogactwo liternictwa i zdobień ksiąg jest teraz bardziej dostępne, w internecie można znaleźć ogromną ilość informacji. Biblioteki digitalizują swoje zbiory i udostępniają wystarczy wpisać hasło: manuskrypt średniowieczny, czy po angielsku medieval manuscript, a otwiera się bogaty nieznany świat średniowiecznej myśli twórczej i codziennego życia. W księgach religijnych takich jak: antyfonarze, psałterze, ewangeliarze i inne oglądamy przepięknie zdobione sceny z życia Chrystusa, Matki Bożej, Świętych – na obrzeżach często znajdują się bordiury – ornamentowane, kwietne czy stylizowane, zawierające maleńkie sceny z życia ówczesnych ludzi. Bogatym źródłem informacji o codzienności są: godzinki, kalendarze, opracowania o zdrowym życiu zwane Tacuinum sanitatis, księgi o astrologii bo przecież wierzono w oddziaływanie kosmosu na życie. Przestawione są kolejne miesiące wraz z wstępującymi znakami zodiaku i prace, które wiązano cyklicznie z daną porą roku. W obrębie bogatego materiału można zauważyć pewne przesunięcia w realizacji rozmaitych prac – jest to odbiciem różnic klimatycznych między miejscami gdzie kalendarze powstawały.
Nasza wystawa jest realizacją już trzeciego tematu wybranego z bogactwa ujęć średniowiecznych, było „Drzewo”, byli „Rycerze i damy”. Teraz praca, trud zdobywania pożywienia, codzienność pełna troski, ale i radości, cykliczność związana ze zmieniającymi się porami roku – można porównać, zobaczyć jak wtedy pracowano na roli, czy zrozumiemy te ilustracje, bo przecież po to powstawały, dla zrozumienia, dla wiedzy.
Malujemy zgodnie z technikami z tamtych czasów w oparciu o spoiwo białkowe i pigmenty, nierzadko na pergaminie ale także na papierze, który lepiej znosi dłuższą ekspozycję i do celów wystawienniczych jego użycie jest bardziej bezpieczne. Na naszej wystawie znajdują się też miniatury wykonane na tradycyjnym podłożu, w katalogu twórców miniatur i dzieł z których zaczerpnięto wzór są one zaznaczone”.
Tekst: Anna Gawrońska
Wystawa czasowa: ROK GOSPODARZA W MINIATURACH ŚREDNIOWIECZNYCH
Czas ekspozycji: 14 września – 30 listopada 2020 r.
Miejsce ekspozycji: Dwór z Drogini, na terenie Muzeum – Nadwiślański Park Etnograficzny
w Wygiełzowie i Zamek Lipowiec
Scenariusz i realizacja, tekst : Anna Gawrońska
Kurator wystawy: Izabela Jarczyk
Pomoc techniczna: Mirosław Grzywnowicz, Piotr Skórkiewicz